Powrót do strony g³ównej
Profesor Micha³ Kulesza

Jest prawnikiem, specjalist± w dziedzinie
administracji publicznej i prawa administracyjnego.
Pracuje na Uniwersytecie Warszawskim.

Jest wspó³autorem reformy samorz±dowej i jednym z g³ównych twórców nowoczesnej administracji w Polsce.
Prof. Kulesza by³ dwukrotnie ministrem odpowiedzialnym za przygotowanie reformy administracyjnej.
Napisa³ wiele artyku³ów i ksi±¿ek.

Mieszka z ¿on± w Warszawie. Ma doros³± córkê i 13-letni± wnuczkê Juliê.

- Sk±d pan pochodzi? Jak wygl±da³o pana dzieci
ñstwo?

Urodzi³em siê w £odzi, gdzie po wojnie znale¼li siê moi rodzice. W 1950 roku, kiedy mia³em dwa lata, wrócili¶my do Warszawy.

Kiedy my¶lê o wczesnym dzieci
ñstwie, nie mam poczucia, ¿e by³o szczê¶liwe. Nie chodzi mi o dom rodzinny, który wspominam serdecznie, ale o ¶wiat wokó³. Wydawa³ mi siê ponury i szary, choæ wtedy nie wiedzia³em dlaczego. Po latach okaza³o siê, ¿e to odczucie dziecka by³o prawid³owe. Przecie¿ w dziejach Polski, a takze innych krajów Europy wschodniej, pierwsza po³owa lat 50. to by³a najbardziej mroczna czesc calego okresu komunistycznego.

Oczywi¶cie jako dzieciom a¿ tak bardzo nam to nie przeszkadza³o. Bawili¶my siê normalnie na podwórku. W wojnê. Mieli¶my ró¿ne armie i strzelali¶my do siebie z patyków, które by³y karabinami.

- To nie brzmi najlepiej.

Nic na to nie poradzê. Wtedy, tu¿ po strasznej wojnie, wszyscy siê bawili w wojnê. A w co innego mieli¶my siê bawiæ?

- A jak by³o w szkole?

Fajnie, chocia¿ od pocz±tku by³em najm³odszy w klasie. Umia³em czytaæ i pisaæ, wiêc zaraz zosta³em przeniesiony do drugiej klasy. Potem zapisa³em siê do harcerstwa. Mieli¶my dru¿ynê ¿eglarsk± i p³ywali¶my ¿aglówkami po Wi¶le i po jeziorach mazurskich.

- Jakie przedmioty pan lubi³?

Geografiê. Do dzi¶ jestem zakochany w mapach. Kiedy jadê samochodem jako pasa¿er, przez ca³y czas czytam mapy, tak jak inni czytaj± gazety czy ksi±¿ki.

W szkole ¶redniej nadal nale¿a³em do harcerstwa, ju¿ takiego powa¿nego. By³em w s³ynnym warszawskim liceum Reytana, gdzie dzia³a³a Czarna Jedynka – legendarna dru¿yna harcerska, która wychowa³a wielu dzia³aczy antykomunistycznej opozycji. By³em przybocznym w tej dru¿ynie, potem jej dru¿ynowym, w ko
ñcu komendantem szczepu.

Mój zwi±zek z harcerstwem zako
ñczy³ siê dopiero po doktoracie. To by³o wyj±tkowe ¶rodowisko, które ¿yciowo ukszta³towa³o mnie i wielu moich kolegów. Harcerstwo budowane na poczuciu s³u¿by, nawet misji, wywar³o ogromny wp³yw na moje pogl±dy i na to, co robi³em tak¿e wiele lat pó¼niej.

- Czy zawsze chcia³ pan zostaæ prawnikiem?


Wrêcz przeciwnie. D³ugo w ogóle nie wiedzia³em, co chcê robiæ. Nie mia³em sprecyzowanego pomys³u na doros³e ¿ycie. By³em matematycznym nieukiem i wiedzia³em, ¿e na pewno nie bêdê studiowa³ matematyki ani niczego, co siê z ni± wi±¿e. My¶la³em o handlu zagranicznym, bo studia i praca wydawa³y siê atrakcyjne.

To by³ taki czas, ¿e najfajniejszymi dziewczynami w Warszawie by³y stewardessy. Piêkne, eleganckie, lata³y do Nowego Jorku i by³y dowodem, ¿e gdzie¶ istnieje inny ¶wiat. Handel zagraniczny stanowi³ okienko do tego ¶wiata. No ale pok³óci³em siê z moim najlepszym przyjacielem, który siê wybiera³ na te studia, wiêc sam poszed³em na prawo. Po dyplomie zosta³em na Uniwersytecie i pracujê tu ju¿ 38 lat.

- Czego dotyczy prawo administracyjne?

Relacji miêdzy cz³owiekiem a w³adz±. Je¶li kto¶ przechodzi przez jezdniê na czerwonym ¶wietle, policja mo¿e go ukaraæ. Samochód wolno prowadziæ dopiero po zdanym egzaminie na prawo jazdy. Ograniczenia prêdko¶ci wprowadza siê, by zapobiegaæ wypadkom. Tak samo na przyk³ad ¿ywno¶æ podlega kontroli, by by³a zdrowa. Chodzi wiêc o sprawy wa¿ne dla wszystkich.

Podobnie jest w wielu dziedzinach: prawo reguluje zachowania ludzi albo organizuje nasze ¿ycie – w imiê dobra wspólnego. Swoje zadania pa
ñstwo wykonuje przy pomocy administracji, czyli urzêdników. W³adza powinna byæ sprawna, uczciwa i w miarê tania. Powinna podlegaæ kontroli obywatelskiej. Je¶li w³adza dzia³a ¼le lub narusza podstawowe prawa ludzi, obywatele mog± siê przed ni± broniæ. Spory rozstrzygaj± s±dy. Takimi rzeczami siê zajmujê.

- Chemik, fizyk czy biolog mo¿e pracowaæ w ka¿dym kraju. A prawnik?

Tak¿e. Ja na przyk³ad spêdzi³em kiedy¶ pó³tora roku w Iraku. Polska w po³owie lat 70. zesz³ego wieku zosta³a poproszona o przygotowanie programu budownictwa mieszkaniowego dla tego kraju. Moim zadaniem by³o zbadanie, czy tamtejsze prawo pozwala wdro¿yæ taki program. Oczywi¶cie musia³em wiele pracowaæ, by je poznaæ.

- W Polsce przez wiele lat ³±czy³ pan pracê naukow± z dzia³alno¶ci± publiczn±.
Co pana do tego sk³oni³o?


Na pocz±tku lat 80., kiedy w Polsce powsta³ zwi±zek i ruch „Solidarno¶æ”, ludzie uwierzyli, ¿e z³e mechanizmy tamtej w³adzy mo¿na zmieniæ. Stworzyli¶my ma³± grupê naukowców, która zaczê³a siê zastanawiaæ, jak w miejsce komunistycznej biurokracji zbudowaæ samorz±d lokalny i regionalny oraz administracjê ¿yczliw± ludziom, sprawn±, przejrzyst± i skuteczn±.

To by³ pocz±tek mojej najwiêkszej przygody ¿yciowej, która trwa do dzisiaj. Nie od razu nam siê uda³o. Musieli¶my przetrwaæ stan wojenny, a potem te¿ by³o ró¿nie: nie wszystkie rz±dy sprzyja³y reformom. Ale robili¶my swoje: badali¶my i zmieniali¶my prawo, szukali¶my sojuszników, uczyli¶my polityków, media i spo³ecze
ñstwo. I krok po kroku, z przerwami, ale konsekwentnie, budowali¶my nowoczesne pañstwo, takie w którym obywatele maja wp³yw na sprawy publiczne.

- Jaki stopie
ñ wystawi³by pan profesor sobie samemu za efekty tej pracy naukowej
i politycznej?


To trudne pytanie. Prawo i instytucje, jakie uda³o siê stworzyæ – s± prawid³owe. Tworz± dobre warunki dla ¿ycia spo³ecznego w skali lokalnej czy regionalnej. Jestem z nich zadowolony, chocia¿ pewnie nie wszystko wysz³o dok³adnie tak, jak chcieli¶my. Ale te instytucje to zaledwie rama.

Czym innym jest rzeczywisto¶æ, która j± wype³nia. Ta za¶ zale¿y od ludzi, od nas samych. ¦wiadomo¶æ rz±dz±cych i obywateli nie zmienia siê przecie¿ w ci±gu kilku miesiêcy czy nawet lat. My¶lê jednak, ¿e rzeczy id± w dobr± stronê, ale tu potrzeba dziesiêcioleci.

- Po wielu latach dzia³alno¶ci publicznej wróci³ pan do prywatnej praktyki prawniczej.
Czy nie przeszkadza to w pracy naukowej?

Przeciwnie, prawo jest ¿yw± nauk±. Koniecznie trzeba praktykowaæ, by móc je dobrze wyk³adaæ studentom.

- Jak pan spêdza czas wolny od pracy?

A co to znaczy czas wolny? Jestem bardzo zapracowany. Lubiê byæ zapracowany. Moja praca zawodowa jest moim hobby. Ale zdarzaj± mi siê chwile s³abo¶ci – na przyk³ad raz w roku, przez tydzie
ñ lub dwa, jazda na nartach.