Powrót do strony g³ównej
prof. dr hab. Marek Urbanik
UNIWERSYTET JAGIELLOÑSKI, KRAKÓW
1. Historia

Powa¿n¹, profesjonaln¹ przygodê z nauk¹ zacz¹³em w pamiêtnym roku 1964 - roku jubileuszu 600-lecia UJ, kiedy to zosta³em przyjêty na 1 rok astronomii tej szacownej uczelni.
Moje zainteresowania dryfowa³y: od spektroskopii gwiazdowej (fascynacja, jak du¿o mo¿emy dowiedzieæ siê o tych odleg³ych obiektach tylko z ich œwiat³a!), poprzez radiowe obserwacje S³oñca (praca magisterska - po³¹czenie moich zainteresowañ astronomicznych i jeszcze wczeœniejszej pasji radioamatorskiej), aby skrystalizowaæ siê na statystycznych badaniach radioŸróde³ pozagalaktycznych. Owocem tej krystalizacji by³a moja praca doktorska.

Nastêpnie wspólnie z grup¹ m³odych entuzjastów zaczêliœmy robiæ rzeczy fascynuj¹ce w zakresie fizyki plazmy galaktycznej... i robimy to a¿ do dziœ.

2. Stan obecny

W latach 2003-2009 kierowa³em Zak³adem Radioastronomii Obserwatorium Astronomicznego UJ. Obecnie  zak³adem kieruje dr hab. Krzysztof  Chy¿y. Zak³ad (oprócz mnie) sk³ada siê z samych m³odych entuzjastów. S¹ wœród nich prowadz¹cy prace badawcze nt. kosmologicznych pól magnetycznych i dynamiki galaktyk z poprzeczk¹. Znalaz³ siê w nim te¿ w ca³oœci zespó³, z którym wspólnie tworzyliœmy w Krakowie tematykê fizyki plazmy galaktycznej. S¹ w nim specjaliœci od numerycznych model, którzy znakomicie objaœnili wiele zagadkowych obserwowanych struktur pola magnetycznego i maj¹ istotny wk³ad w opracowanie ca³kowicie nowych teorii ewolucji galaktycznych pól magnetycznych.
Mamy w naszym zespole wytrawnych obserwatorów, u¿ywaj¹cych potê¿nych instrumentów jak 100-metrowy radioteleskop w Effelsbergu k. Bonn, 27-elementowy system 25-metrowych anten w Nowym Meksyku (zwany Very Large Array -VLA) mikrofalowy teleskop na Mt. Graham w Arizonie czy system 6-ciu mikrofalowych anten w Owens Valley (Kalifornia). Uczestniczymy te¿ w obserwacjach rentgenowskich przy pomocy europejskiego satelity XMM-Newton.
Nasze obecne prace koncentruj¹ siê wokó³ pytañ: jakie jest pochodzenie galaktycznych pól magnetycznych? Jaki jest ich zwi¹zek z procesem powstawania gwiazd? I przede wszystkim: czego mo¿emy siê nauczyæ o fizyce plazmy (równie¿ tej laboratoryjnej) u¿ywaj¹c galaktycznego laboratorium plazmowego? Nasze zainteresowania dryfuj¹ te¿ w kierunku problematyki pól magnetycznych w m³odym Wszechœwiecie, za wczeœnie jeszcze mówiæ o wynikach.

Zaanga¿owaliœmy siê tak¿e w powa¿ny projekt instrumentalny: dziêki pomocy Profesora Wielebinskiego z MPIfR Bonn wyposa¿yliœmy 32-metrowy radioteleskop w Piwnicach ko³o Torunia   w bardzo   czu³y   polarymetr  radiowy na czêstotliwoœæ 5 GHz. Po zakoñczeniu prac instrumentalnych i technicznych, zamierzamy nim przeprowadziæ badania drobnoskalowych pól magnetycznych w Naszej Galaktyce.

3. Informacje osobiste

Rodzina: los po³¹czy³ mnie szczêœliwie ze wspania³¹ kobiet¹, Mari¹, która nie tylko wykazuje nadal pe³ne zrozumienie dla moich ¿yciowych pasji, ale obdarzy³a mnie dwójk¹ wspania³ych dzieci. Marcin, in¿ynier elektronik obdarzy³ mnie ju¿ trojgiem wnucz¹t: Micha³, Asia i Kasia. Marta, dziennikarka, jest ju¿ szczêœliw¹  mam¹ dwóch moich wnuczek: Urszulki i Martynki.
Poza prac¹: choæ astrofizyka jest nadal moj¹ ¿yciow¹ pasj¹  mam te¿ kilka zainteresowañ osobistych. Od dzieciñstwa jestem entuzjast¹ fal krótkich. Nigdy nie stara³em siê o licencjê nadawcz¹ (w poprzednim okresie wymaga³o to uk³adów z tzw. w³adz¹ ludow¹) i moim hobby s¹ radiowe nas³uchy ca³ego œwiata. Robiê to od r. 1957, "pods³uchiwa³em" radiowo wojny na Bliskim Wschodzie, Wietnam, powstanie Bangladeszu itp., noszê siê z zamiarem spisania historii najnowszej s³yszanej uszami krótkofalowca... Hobby to zaczyna obecnie umieraæ wobec zalewu naszego rynku tandetnymi komputerami drastycznie ³ami¹cymi zasady eliminacji zak³óceñ. Podró¿uj¹c stwierdzi³em, ¿e jest nasz kraj w cywilizowanym œwiecie pod tym wzglêdem bardzo niechlubnym wyj¹tkiem.
Nas³uchy dalekiego œwiata zrodzi³y inn¹ pasjê: tradycyjn¹ muzykê dalekich narodów: niegdyœ nas³uchiwan¹ na falach krótkich, obecnie dostêpn¹ te¿ przez internet, zgromadzi³em pokaŸn¹ encyklopediê muzyki œwiata. Z innych pasji: historia staro¿ytna, historia sztuki (na poziomie amatorskim - wczytywanie siê w popularne opracowania), a tak¿e... science fiction (ku zgrozie rodziny i kolegów: powa¿ny pracownik nauki... a tu historie o zielonych ludkach z Oriona!).


Aneks: dane osobiste:

ur. 31.03.1947 w Olkuszu
mgr UJ Kraków 1969
asystent techniczny UJ od 1969
asystent nauk-bad. od 1972
doktorat i stanowisko adiunkta 1978
habilitacja 1987, stanowisko docenta UJ 1988
tytu³ profesorski, prof. nadzw UJ 2003
kierowa³ Zak³adem Radioastronomii 2003 -2009
od 2009 przewodniczacy Rady Naukowej Obserwatorium Astronomicznego UJ.